کتابخانه مجازی ادبیات

المقنعة كتاب ارزشمندی است در ابواب فقه و از قدیمترین متون فقهی شیعه به شمار می آید. شیخ طوسی آن را به طور مبسوط به نام تهذیب الاحكام (یكی از کتب اربعه) شرح كرده است. شیخ مفید در ابتدای کتاب هدف از تالیف آن را چنین بیان می کند: « از برايِ امتثالِ فرمانِ سيّدِ أميرِ جليل ـ أطالَ اللهُ في عِزِّالدّينِ و الدّنيا مُدَّتَه، و أَدامَ َاللهُ بِالتّأييدِ نَصرَهُ وَ قُدرَتَه، وَ حَرَسَ مِنَ الغِيَرِ أَيّامَه و دولَتَه ـ » تأليف كرده كه فرمان داده بوده است مختصري در أحكام و فرائضِ دين و شرايعِ إسلام گِرد كرده آيد تا جوينده را در بابِ دين تكيه‌گاه باشد و ديده وَر را بدان معرفت و يقين بيفزايد، پيشواي راهجويان، و رهنماي خواهندگان ، و أمين عبادت‌پيشگان باشد، كه در كارِ دين به آن پناهند ودر برابر اختلافگران از آن داوري خواهند؛ و اين كتاب با بيانِ اعتقاداتي آغاز گردد كه بر عامّه مُكَلَّفان واجب است و بالغان را إهمالِ آن نمي‌رَسَد؛ چه اعتقاد ريشه إيمان است و بنيادي است كه همه أديان بر آن بنا شده‌اند؛ و پذيرش كردارها به واسطه آن است، و هدايت از ضلالت، به وسيله آن، متمايز مي‌گردد» اين كتاب شامل دو بخش است: بخش اول : أصولِ دين. كه در قالبِ اين أبواب عنوان داده شده: «بابِ اعتقادي كه در إثباتِ معبود واجب است...»، سپس «بابِ اعتقادي كه درباره پيامبرانِ خداوند واجب است..»، سپس «آنچه در باور داشتِ إمامت واجب است»، آنگاه «بابِ آنچه در زمينه ولايتِ اوليايِ خداوند و عداوتِ دشمنانِ نافرمانِ خداوند واجب است»، و آنگاه «بابِ آنچه در باور داشتِ معاد و جزاء و قصاص و بهشت و دوزخ واجب است» بخش دوم:  فروعِ دين و أحكام 

شیخ مفید مُحمّد بن مُحمّد بن نَعمان ملقب به شیخ مُفید و معروف به ابن المعلّم، فقیه و متکلم و از علمای برجسته شیعه سده ۵ هجری قمری بود. زندگی شیخ مفید در ذیقعده سال ۳۳۶ (قمری) در نزدیکی بغداد متولد شد. او استاد شیخ طوسی و سید مرتضی علم‌الهدی بود. او فقیه و کلامی شیعی بود که بیشتر در علم کلام تبحر داشت و مکتب کلامی شیعه در عصر او به اوج کمال رسید. او در مناظرات دینی مهارت خاصی داشت و مناظراتش با قاضی عبدالجبار رئیس فرقه معتزله بغداد و قاضی ابوبکر باقلانی رئیس اشاعره معروف بود. او مورد تحسین و احترام بزرگان اهل تسنن از قبیل، ابن حجر عسقلانی، ابن عماد حنبلی، شافعی و دیگران بود. شیخ طوسی درباره او در الفهرست می‌نویسد: «محمد بن محمد بن نعمان، معروف به ابن المعلم (ابوالعلی معری این لقب را به وی داده)، از متکلمان امامیه است. درعصر خویش ریاست و مرجعیت شیعه به او منتهی گردید. در فقه و کلام بر هر کس دیگر مقدم بود. حافظه خوب و ذهن دقیق داشت و در پاسخ به سؤالات حاضر جواب بود. او بیش از ۲۰۰ جلد کتاب کوچک و بزرگ دارد.» گفته‌اند لقب «مفید» را علی بن عیسی معتزلی در عهد جوانی، در نتیجه مباحثه با وی به او داد. شیخ مفید در شب جمعه ۳ رمضان ۴۱۳ در بغداد، در سن ۷۵ سالگی درگذشت. هشتاد هزار تن از شیعیان او را تشییع کردند و سید مرتضی علم‌الهدی بر او نمازگزارد و در پائین پایجواد استادش ابن قولویه مدفون گردید. رویای مشهور در اخبار شیعه حکایتی از رویایی صادقه درباره وی اینگونه وجود دارد که «شیخ مفید در عالم رویا مشاهده کرد که فاطمه زهرا دست حسن و حسین را گرفته و پیش او آورده است و می فرماید به این دو فرزند فقه بیاموز. شیخ مفید پس از بیداری به حیرت و تفکر فرو می رود، تا آنکه صبح همان شب، فاطمه مادر سید مرتضی و سید رضی، باخدمتگزاران خود که دور او بوده اند، دو پسر خود را که در آن موقع خردسال بودند پیش شیخ آورده و شیخ مفید برای رعایت بزرگی این زن به او سلام کرده و برمی خیزد و پس از احترامات معمولی، فاطمه مادر کودکان، همان عبارت مذکور در رویا را به زبان آورد و گفت: «ای شیخ این دو پسران من هستند، اینها را پیش تو آورده ام که به آنان فقه تعلیم دهی.» در این هنگام شیخ مفید تحت تاثیر قرار گرفت و خواب را به آن بانو بازگو نمود و به تعلیم و تربیت آن دو برادر اهتمام تمام به کار برد تا به مقام عالی علم و اجتهاد نائل آمدند که هر دو از ذخیره های اسلام و از نوادر و نوابغ روزگار شدند.» شاگردان معروفترین شاگردان او عبارت‌اند از: سید مرتضی علم الهدی برادر سید رضی سید رضی شیخ طوسی شیخ نجاشی ابوالفتح کراجکی ابویعلی جعفر بن سالار مظفر بن علی حمدانی امیر پرنیانی